Kinga Kocemba: ‘The bone marrow niche in the pathogenesis of Multiple Myeloma. A role for Wnt signaling and Adrenomedullin’ Het gen dat codeert voor het eiwit DKK1 speelt een sleutelrol bij de ziekte van Kahler. Die rol blijkt tweeledig. DKK1 is niet alleen betrokken bij botvorming en botziekten, maar remt ook de groei van tumorcellen. Dit blijkt uit het proefschrift van Kocemba over de ziekte van Kahler (Multiple myeloma). Deze ziekte wordt gekenmerkt door een kwaadaardige woekering van een bepaald type witte bloedcellen (plasmacellen) in het beenmerg. De ziekte valt onder de bloedkankers. Kwaadaardige plasmacellen worden overactief in het beenmerg, waardoor de vorming van rode bloedcellen, bloedplaatjes en andere witte bloedcellen in het gedrang komt. Dit kan leiden tot bloedarmoede en infecties en vergemakkelijkt het ontstaan van blauwe plekken. De eerste klacht is veelal pijn in de botten, veroorzaakt door woekerende plasmacellen die een eiwit aanmaken dat leidt tot botafbraak. Tumorgroei neemt toe met de tijd doordat de kwaadaardige cellen minder DKK1 aanmaken. De promovendus kwam daarnaast een ander gen (CYLD) op het spoor dat mogelijk bruikbaar is als prognostische factor voor de ziekte van Kahler. Als dit gen minder actief is worden cellen die verantwoordelijk zijn voor de ziekte een stuk agressiever.

Recent is belangwekkend onderzoek verricht naar een nieuwe therapie voor "uitbehandelde" patiënten met multipel myeloom, een kwaadaardige beenmergaandoening (de ziekte van Kahler). De resultaten van dit internationale onderzoek onder leiding van VUmc-hematoloog Henk Lokhorst zijn vandaag gepubliceerd in het gerenommeerde tijdschrift The New England Journal of Medicine. Multipel myeloom, vroeger vaak aangeduid als de ziekte van Kahler, is een kwaadaardig woekering van witte bloedcellen. De aandoening wordt jaarlijks bij ca. 1.000 mensen in Nederland vastgesteld. Tot dusver krijgen patiënten met multipel myeloom chemotherapie. Bij jonge patiënten wordt dit meestal gecombineerd met een stamceltransplantatie. De gemiddelde overleving is ongeveer vijf jaar, omdat de ziekte uiteindelijk meestal ongevoelig wordt voor therapie. Een nieuwe therapie die er op gericht is de tumorcel op verschillende manieren uit te schakelen. Het gaat om een nieuwe stof, daratumumab, die het eigen immuunsysteem extra activeert. Het onderzoek is uitgevoerd bij patiënten bij wie de gebruikelijke behandelingen niet meer effectief waren en voor wie verdere behandelopties ontbraken. De behandeling van de patiënten met de nieuw ontdekte werkzame stof leidde bij de meeste patiënten in de onderzoeksetting tot een stabilisatie van de ziekte. Bij ongeveer 40% van de patiënten nam het aantal tumorcellen met meer dan de helft af en bij enkelen was de ziekte niet meer aantoonbaar. Lokhorst: "De eerste resultaten van het onderzoek mogen veelbelovend worden genoemd. Bij twee derde van de patiënten die goed hadden gereageerd was de ziekte na een jaar nog onder controle" Voordat sprake is van een geneesmiddel dat daadwerkelijk voor patiënten beschikbaar komt zal nog meer onderzoek moeten worden verricht. Bekijk de publicatie Targeting CD38 with Daratumumab Monotherapy in Multiple Myeloma in The New England Journal of Medicine

Het Erasmus MC heeft in samenwerking met diverse Europese en Amerikaanse centra een groot onderzoek afgerond naar de behandeling van de ziekte van Kahler met het middel Bortezomib. Het middel heeft een opvallend gunstig effect op de overleving van deze vorm van kanker. De ziekte van Kahler is een kwaadaardige beenmergaandoening die in Nederland jaarlijks 800 mensen treft. De standaardbehandeling bestaat uit chemotherapie. De gemiddelde overleving bij ouderen is 2,5 jaar en bij jongeren 6 jaar. Genezing van deze ziekte is niet mogelijk. Op het nieuwe middel reageerde 38 procent van de patiënten gunstig, terwijl op de standaardbehandeling slechts 18 procent gunstig reageerde.

Aanpassing van de financieringsregeling van dure medicijnen in 2008 leidde tot reacties van verontruste patiëntenverenigingen en zelfs tot Kamervragen vanwege het vermoeden dat patiënten bepaalde dure geneesmiddelen ten onrechte niet meer voorgeschreven zouden krijgen. Deze angst was ongegrond, zo blijkt uit dossieronderzoek van EMGO+ en het NIVEL naar het voorschrijven van geneesmiddelen voor borstkanker en de ziekte van Kahler. Deze dure medicijnen worden ingezet volgens de richtlijnen en patiënten niet ten onrechte onthouden. Specifiek is gekeken naar het gebruik van de dure medicijnen Trastuzumab (voor borstkanker) en Bortezomib (voor de ziekte van Kahler) en welke factoren een rol spelen bij de afweging een patiënt wel of niet met deze geneesmiddelen te behandelen. In beide gevallen bleken de medicijnen terecht voorgeschreven te zijn en waren de redenen, zoals slechte conditie van de patiënt bij mammacarcinoom en alternatieve behandelmogelijkheden bij de ziekte van Kahler, legitiem om van behandeling met deze middelen af te zien. Interviews met internist-oncologen, hematologen en de raden van bestuur van diverse ziekenhuizen ondersteunen de opvatting dat dure medicijnen toegankelijk moeten blijven voor patiënten. Specialisten geven aan dat ze zich bij de behandeling laten leiden door de richtlijnen voor de behandeling van de beroepsgroep. Bij de besluitvorming over het inzetten van de dure medicijnen spelen kostenaspecten geen rol. De raden van bestuur geven bovendien aan dat niet zij, maar de artsen het behandelbeleid bepalen. Verder geven ze aan dat een 100% vergoeding van dure medicijnen gewenst is. Nu moeten ziekenhuizen 20% van de kosten betalen vanuit reguliere budgetvergoedingen. Het gaat hierbij in de regel om nieuwe, veelal innovatieve medicijnen. De verwachting is dat er de komende tijd meer dure medicijnen geintroduceerd worden en dat ook het aantal indicaties voor deze dure geneesmiddelen toeneemt. Het patiëntendossieronderzoek vond plaats bij zeven ziekenhuizen: een universitair medisch centrum, een categoraal ziekenhuis, twee topklinische en drie algemene ziekenhuizen. Onderzocht werd onder meer in hoeverre de patiënten volgens de richtlijnen werden behandeld. De onderzoeksmethodiek kan ook worden ingezet voor onderzoek bij andere dure geneesmiddelen. De generaliseerbaarheid van de resultaten naar andere dure geneesmiddelen is beperkt omdat elk middel zijn eigen specifieke kenmerken heeft.

Patiënten met multipel myeloom, de belangrijkste vorm van beenmergkanker, hebben mogelijk baat bij behandeling met het nieuwe geneesmiddel daratumumab. De kankercellen in het beenmerg verdwijnen grotendeels bij 40 procent van de patiënten die dit middel kregen. Het effect op deze ongeneeslijke ziekte houdt langere tijd aan. De resultaten van dit onderzoek, uitgevoerd door het UMC Utrecht in samenwerking met de Amerikaanse universiteit Harvard en verschillende Deense en Zweedse academische ziekenhuizen, staan vandaag in het New England Journal of Medicine. Het middel werd in deze gecombineerde fase I/II-studie voor het eerst bij patiënten getest. Het gaat hierbij om patiënten met multipel myeloom die al meerdere behandelingen achter de rug hebben. “Deze patiënten moeten we steeds agressiever behandelen, waarbij we steeds meer middelen met elkaar combineren”, vertelt hematoloog Monique Minnema. “Ondanks deze intensieve behandeling keert de kanker bij alle patiënten na een tijdje weer terug”. De onderzoekers gaven het experimentele geneesmiddel daratumumab in verschillende doses aan 50 uitbehandelde patiënten. Bij 8 van de 20 patiënten die de hoogste dosis kregen, namelijk 16 mg per kg lichaamsgewicht, nam het aantal tumorcellen in het beenmerg af of verdwenen ze zelfs helemaal. De patiënten hadden geen of nauwelijks last van bijwerkingen. Het effect hield enkele maanden tot wel een jaar aan. Minnema: “Dat we dit effect kunnen bereiken met één middel is absoluut een verbetering voor de patiëntenzorg. Zeker omdat daratumumab zo weinig bijwerkingen heeft.” Behandelaars hopen dat daratumumab snel in Nederland op de markt komt voor deze groep uitbehandelde patiënten. Minnema: “Daarnaast is de verwachting dat het ook beschikbaar komt voor patiënten direct na diagnose of bij het eerste of tweede recidief van hun ziekte, en niet pas nadat allerlei andere middelen geprobeerd zijn.” Vandaar dat inmiddels diverse andere onderzoeken zijn opgestart, zoals een directe vergelijking tussen daratumumab combinaties en de nu gebruikelijke behandelingen zoals bortezomib en lenalidomide. Multipel myeloom, ook bekend als de ziekte van Kahler, is een ongeneeslijke ziekte, die jaarlijks ongeveer 900 Nederlanders treft. De ziekte ontstaat meestal als iemand rond de 60 jaar oud is. Patiënten leven daarna gemiddeld nog 6 jaar. Door woekering van plasmacellen in het beenmerg hebben patiënten last van bloedarmoede, zijn ze gevoelig voor infecties, en krijgen ze botklachten. Daratumumab is een monoklonale antistof: een afweerstof die heel specifiek bindt aan een eiwitonderdeel op een kankercel, het CD38. Het medicijn werd ontwikkeld door Genmab, een bedrijf dat zijn oorsprong in het UMC Utrecht heeft en onlangs aankondigde een nieuwe onderzoeksfaciliteit op het Utrecht Science Park te vestigen. Referentie: Lokhorst HM, Plesner T, Laubach JP, Nahi H, Gimsing P, Hansson, Minnema MMC et al. Targeting CD38 With Daratumumab Monotherapy in Multiple Myeloma. N Engl J Med, 27 aug 2015

Deze week is het nieuwe bedrijf CiMaas BV officieel van start gegaan, dat zich richt op de ontwikkeling van cellulaire immunotherapie voor bepaalde groepen kankerpatiënten. Het bedrijf gaat aan de slag met een tweetal unieke producten: een vaccin tegen kanker op basis van de eigen afweercellen van de patiënt en productie van zogeheten donor Natural Killer-cellen. De middelen worden binnen afzienbare tijd klinisch getest bij patiënten. CiMaas (Cellulair Immunotherapy Maastricht) is een spin-off van de Universiteit Maastricht/Maastricht Universitair Medisch Centrum+ (UM/Maastricht UMC+). Cellulaire immunotherapie werkt volgens de methode van activatie van het immuunsysteem, waardoor afweercellen in staat worden gesteld om de kanker van de patiënt te bestrijden. De technologieën waarvan CiMaas gebruikmaakt zijn ontwikkeld door onderzoekers van de Universiteit Maastricht/Maastricht UMC+. CiMaas gaat zorgdragen voor de vertaling van de onderzoeksactiviteiten naar de feitelijke toepasbaarheid, door de technieken verder te ontwikkelen en te testen in klinische studies. In de ontwikkeling van het vaccin zijn cellen gebruikt die het immuunsysteem activeren, de zogenaamde dendritische cellen (DC). De effectiviteit van de DC-therapie is afhankelijk van de optimale activatie van DC’s. Pre-klinische wetenschappelijke studies van UM/Maastricht UMC+ hebben aangetoond dat het door CiMaas gebruikte activeringsproces tot de hoogste respons van het humane immuunsysteem leidt in vergelijking met alle andere bestaande protocollen tot nu toe gebruikt in de wereld. Met behulp van deze methode kunnen veel verschillende oncologische aandoeningen worden behandeld. CiMaas zal haar aandacht in eerste instantie richten op longkanker en Multipel Myeloom (MM, vorm van beenmergkanker bekend als de ziekte van Kahler). De tweede techniek betreft Natural Killer (NK)-cellen. Onderzoek van UM/Maastricht UMC+ met donor beenmergtransplantaties bij proefdieren met verschillende typen kanker heeft aangetoond dat donorcellen in staat zijn om kankercellen te herkennen en te vernietigen. Uit vervolgonderzoek is gebleken dat de effectiviteit van dit proces met name gerealiseerd wordt door Natural Killer-cellen. Additionele proefdierstudies hebben laten zien dat alleen donor NK-cellen nodig zijn om borstkanker te kunnen bestrijden. Bij Multiple Myeloom treedt een vertragend effect op van tumorgroei en daarmee een verlengde overleving. Het productieproces waar CiMaas over beschikt om donor Natural Killer-cellen in grote hoeveelheden te produceren is uniek in deze branche. CiMaas is opgericht door prof. dr. Gerard Bos, bijzonder hoogleraar Interne Geneeskunde aan de UM/Maastricht UMC+ (algemeen directeur) en dr. Wilfred Germeraad, on derzoeker en hoofddocent bij de vakgroep Hematologie (wetenschappelijk directeur). Gerard Bos: “Ik ben uitermate verheugd dat we nu de mogelijkheid hebben gecreëerd om nieuwe therapieën voor kankerpatienten echt verder te kunnen ontwikkelen in klinische studies. Algemeen wordt immunotherapie gezien als een veelbelovende technologie in de strijd tegen kanker”. Wilfred Germeraad: “We hebben twee potentiële producten voor twee ziektes, en daarmee zeer goede hoop dat we succes zullen hebben.” CiMaas heeft recent een Proof of Concept lening ontvangen vanuit het valorisatieprogramma Zuid-Limburg. Het Proof of Concept fonds is, met steun van het Ministerie van Economische Zaken, opgezet ter financiële ondersteuning van jonge ondernemers in het vermarkten van kennis van de Limburgse kennisinstellingen. Kijk hier voor meer informatie. Dr. Henri Theunissen, hoofd van het Maastricht Valorisation Center: “Deze start-up lening maakt het voor CiMaas mogelijk om de komende twee jaar haar producten, volgens alle geldende regels, geschikt te maken voor klinische toepassingen en de protocollen voor de klinische studies op te zetten, waarna de studies kunnen starten.”

De ‘Committee for Medicinal Products for Human Use (CHMP) ’ heeft in haar maandelijkse vergadering de onderstaande adviezen gegeven aan de Europese Commissie. De CHMP is het wetenschappelijke comité van het Europese geneesmiddelenagentschap (EMA), waarin het CBG is vertegenwoordigd.

Nieuwe geneesmiddelen

De CHMP heeft positieve adviezen uitgebracht voor het verlenen van handelsvergunningen voor de volgende nieuwe geneesmiddelen:

• Cholib (fenofibrate / simvastatine), als aanvullende behandeling op dieet en lichaamsbeweging vbij patiënten met mixed dyslipidemie voor een reductie van triglyceridenwaarden en verhoging van de HDL C  als er voldoende effect was op de LDL C met dezelfde dosering simvastatine.


• Evarrest (human fibrinogen / human thrombin), een medicinaal sponsje bedoeld als ondersteunende behandeling voor het stoppen van bloedingen, wanneer hechten alleen niet voldoende is.


• Inflectra (infliximab) / Remsima (infliximab), biosimilars van Remicade, daarom goedgekeurd voor dezelfde indicaties als Remicade. Het is de eerste biosimilar voor een MAB (monoclonaal antilichaam).


• Lemtrada (alemtuzumab), voor de behandeling van actieve multiple sclerose (MS) gedefinieerd door klinische symptomen of door veranderingen op de MRI.


• Nexium Control (esomeprazole), goedgekeurd als niet-receptplichtig geneesmiddel voor een kortdurende behandeling van reflux bij volwassenen.


• Procysbi (mercaptamine), een weesgeneesmiddel voor de behandeling van cystinose.


• Provenge (autologous peripheral blood mononuclear cells activated with PAP-GM-CSF), bevestiging van de opinie van de CAT (Committee Advanced Therapies), toegelaten voor de behandeling van gemetastaseerde asymptomatisch of minimaal symptomatische hormoon-resistente prostaatkanker waarbij chemotherapie nog niet is aangewezen.


• Stivarga (regorafenib), voor de behandeling van gemetastaseerde darmkanker bij specifieke groepen patiënten, wanneer andere middelen onvoldoende werkzaam zijn geweest of niet gebruikt kunnen worden.


• Tafinlar (dabrafenib), voor de behandeling van patiënten met niet operabele melanomen of melanoommetastasen met een positieve BRAF V600 mutatie.

Herbeoordeling nieuwe geneesmiddelen

• Aubagio (teriflunomide), de CHMP was al eerder positief over de baten/risico balans. Het middel krijgt nu alsnog de status NAS (New Active Substance) toegewezen.


• Labezenit (budesonide / salmeterol) werd opnieuw beoordeeld. Hierbij kwam de CHMP niet tot nieuwe inzichten en het advies bleef negatief voor de aangevraagde indicaties.

De CHMP adviseerde positief over de volgende indicatie-uitbreidingen:

• Evicel (human fibrinogen / human thrombin), dit is een weefsellijm die nu ook gebruikt mag worden bij hersenoperaties als ondersteuning om het bloeden te stoppen bij sluiting van de dura mater.


• Onglyza (saxagliptin), mag nu ook als monotherapie gebruikt worden als metformin niet gebruikt kan worden vanwege contra-indicaties of niet goed wordt verdragen vanwege de bijwerkingen.


• Tyverb (lapatinib), mag nu ook gebruikt worden in combinatie met trastuzumab maar alleen voor de behandeling van patiënten met gemetastaseerde hormoonreceptor-negatieve borstkanker die niet voldoende reageerden op behandeling met trastuzumab in combinatie met chemotherapie.


• Velcade (bortezomib), mag nu ook gebruikt worden in combinatie met dexamethason of dexamethason en thalidomide voor de inductie behandeling van de ziekte van Kahler, voor patiënten die in aanmerking komen voor een hoge dosering chemotherapie en stamceltransplantatie. De combinatie met docetaxel is niet aanvaard vanwege onvoldoende onderbouwing.

Terugtrekkingen

• IXinity (trnonacog alfa), was bedoeld voor de behandeling van en het voorkomen van bloedingen bij hemofilie B patiënten. Deze aanvraag is door de firma ingetrokken omdat zij aangaf de gevraagde extra data niet op tijd te kunnen aanleveren. De CHMP was van mening dat er sprake was van een negatieve baten/risico balans bij dit middel.


• Omontys (peginesatide), was bedoeld voor de behandeling van een laag aantal rode bloedcellen, bij nierpatiënten die dialyse behandelingen ondergaan. Deze aanvraag is door de firma ingetrokken omdat zij aangaf de gevraagde extra data n.a.v. zorgen over de risico’s niet op tijd te kunnen aanleveren. De CHMP was van mening dat er sprake was van een negatieve baten/risico balans bij dit middel.

De anti-angiogenetische eigenschappen van thalidomide lagen aan de basis van het welbekende Softenon-drama uit de jaren zestig van de vorige eeuw: pasgeborenen van moeders die tijdens de zwangerschap dit product gebruikt hadden als slaapmiddel, pijnstiller of middel tegen zwangerschapsbraken, werden geboren zonder ledematen of met de voetjes of handjes rechtstreeks verbonden aan de romp. Diezelfde anti-angiogenetische eigenschappen, samen met anti-inflammatoire en immuno-modulatorische effecten, zijn ook verantwoordelijk voor het huidige hernieuwde, voorzichtige gebruik van thalidomide bij o.a. de ziekte van Kahler en bij ernstige huidaantasting door lupus, de ziekte van Behcet of sarcoïdose. Het gebruik van thalidomide bij personen in de vruchtbare leeftijd is onderworpen aan strenge beperkingen en alle patiënten moeten van nabij gevolgd worden op het ontstaan van neuropathieën. In de jaren zeventig van de vorige eeuw begon men zich te realiseren dat tumoren voor hun groei afhankelijk zijn van angiogenese en dat interferentie met deze angiogenese (via remming van bv. de vasculaire-endotheliale groeifactor (VEGF), de ‘platelet-derived growth factor’ (PDGF) en de fibroblastengroeifactor (FGF) een doeltreffende antitumor strategie kon zijn. In 1994 werd aangetoond dat thalidomide een sterke angiogeneseremmer is via remming van de VEGF en de FGF en op die manier antitumorale eigenschappen zou kunnen hebben. De geboortedefecten die thalidomide veroorzaakt, worden trouwens ook verklaard door interferentie met de angiogenese (remming van de foetale bloedvatvorming in de zich ontwikkelende ledematen). Daarnaast remt thalidomide ook de celadhesie door tumorcellen en de cel-communicatie. In 1964 werd duidelijk dat thalidomide een positief effect heeft op huidmanifestaties van lepra toen dit middel als sedativum aan een lepralijder werd gegeven. Dit werd ook gemeld door andere onderzoekers en later bevestigd door een gerandomiseerde studie. Nadien werden gunstige effecten van thalodomide ook gemeld bij patienten met sarcoïdose, huidlupus, de ziekte van Behcet, inflammatoir darmlijden, ankyloserende spondylitis en zelfs reumatoïde artritis. Thalidomide is ook doeltreffend in de behandeling van chronische graft-versus-hostziekte, maar niet in de preventie daarvan. Het anti-emetische effect van thalidomide kan gebruikt worden in de behandeling van kankercachexie en het hiv-’wasting’-syndroom, maar ook bij andere manifestaties van hiv, zoals bij een kaposisarcoom en afteuze ulcera bij patiënten met hiv.

Bron: FUS

Groen deed onderzoek naar non Hodgkin-lymfomen en de ziekte van Kahler. Kanker ontstaat bij fouten in het genetisch materiaal, maar ook de micro-omgeving van de tumor is bepalend voor de groei. Groen bekeek hoe groeifactoren en membraammoleculen bijdragen aan de ontwikkeling van de twee vormen van kanker. De micro-omgeving is een reële target voor therapeutische interventie. Promotie: Richard Groen: "Microenvironmental regulation of Multiple Myeloma and Malignant Lymphoma. The role of HGF, Wnts, heparan sulfate proteoglycans, and N-cadherin", AMC Amsterdam

De ‘Committee for Medicinal Products for Human Use (CHMP) ’ heeft in haar maandelijkse vergadering de onderstaande adviezen gegeven aan de Europese Commissie. De CHMP is het wetenschappelijke comité van het Europese geneesmiddelenagentschap (EMA), waarin het CBG is vertegenwoordigd.

Nieuwe geneesmiddelen

De CHMP heeft positieve adviezen uitgebracht voor het verlenen van handelsvergunningen voor de volgende nieuwe geneesmiddelen:

• Imvanex (niet replicerend Ankara Virus), een vaccin voor actieve immunisatie tegen pokken bij volwassenen.


• Lojuxta (lomitapide), bedoeld als middel voor de behandeling van patiënten met homozygote familiale hypercholestrolemie in aanvulling op dieet en andere lipide verlagende middelen met of zonder lipidapherese. Dit betreft een weesgeneesmiddel, welke onder uitzonderlijke omstandigheden toegelaten.


• Lonquex (lipegfilgrastim), bedoeld voor de verkorting van de duur van neutropenie en het verminderen van het risico op febriele neutropenie bij patiënten die behandeld worden met cytotoxische chemotherapeutica tegen kanker met uitzondering van chronische myeloide leukemie en myelodysplastische syndromen.


• Pomalidomide Celgene (pomalidomide), in combinatie met dexamethason bedoeld voor de behandeling van volwassen patiënten met terugkerende niet op andere behandeling reagerende multipel myeloom (ziekte van Kahler), die tenminste twee andere behandelregimes hebben gehad (inclusief lenalidomide en bortezomib) en die progressie hebben op de laatste behandeling. Voor dit geneesmiddel geldt een vergelijkbaar zwangerschapspreventieprogramma als bij lenalidomide.


• Somatropin Biopartners (somatropin), voor de behandeling van groeiachterstand door een tekort aan een groeihormoon bij kinderen vanaf 2 jaar en adolescenten en vervangingstherapie bij volwassenen die zelf te weinig groeihormoon aanmaken. Dit middel hoeft maar één keer per week gegeven te worden.


• Voncento (Human coagulation factor VIII, human Von Willebrand factor), voor de behandeling van bloedingen en de preventie en behandeling van bloedingen na chirurgische ingrepen bij patiënten met de ziekte Von Willebrand wanneer behandeling met desmopressine onvoldoende werkt of is gecontra-indiceerd. Voor de preventie en behandeling van bloedingen bij patiënten met hemofilie A.

Uitbreiding indicaties

De CHMP adviseerde positief over de volgende indicatie-uitbreidingen:

• Glivec (imatinib), mag nu ook gebruikt worden als onderdeel van chemotherapie bij kinderen voor de behandeling van Philadelphia chromosoom-positieve chronische lymfatische leukemie. De firma zal wel met behulp van een patiëntenregister aanvullende gegevens moeten verzamelen op het gebied van de effectiviteit en bijwerkingen.


• Lucentis (ranibizumab), gaat om uitbreiding van de indicatie met gezichtsverlies ten gevolge van littekenvorming onder het netvlies (choroidale neovascularizatie (CNV)) secondair aan pathologische myopathie.


• Prevenar 13 (pneumococcal polysaccharide conjugaat vaccin), mag nu ook gebruik worden voor actieve immunisatie ter preventie van invasieve ziekten veroorzaakt door Streptococcus pneumoniae bij volwassenen van 18 jaar en ouder. Dit product was al goedgekeurd voor gebruik bij kinderen en volwassenen vanaf 50 jaar.


• Tysabri (natalizumab), voor de behandeling van relapse-remitting Multiple Sclerose (MS) bij patiënten van 18 jaar ouder met een hoge ziekteactiviteit ook na behandeling met glatiramer acetaat. De uitbreiding van de indicatie naar de behandeling van minder actieve vormen van MS is door de firma teruggetrokken.

Restricties van indicatie

• Trobalt (retigabine), vanwege ernstige bijwerkingen bij langdurig gebruik (verkleuring van de huid, nagels, lippen en oogweefsel, inclusief het netvlies) wordt het gebruik van retigabine beperkt tot  laatste redmiddel voor patiënten bij wie andere geneesmiddelen tegen epilepsie niet werken of hier onvoldoende op reageren. Artsen en apothekers zullen middels een brief (DHPC) worden geïnformeerd.

Terugtrekkingen

• Lysodren (mitotane), er was een aanvraag ingediend voor de behandeling van niet-functionele bijnierschorscarcinoom. De ingeleverde data zijn volgens de CHMP onvoldoende om deze indicatie-uitbreiding toe te kennen. Wel hebben de data nieuwe inzichten gegeven over de werking en bijwerkingen, waardoor de productinformatie wel zal worden aangepast.


• Belviq (lorcaserin hydrochloride), was bedoeld voor de behandeling van obesitas. Deze aanvraag is door de firma ingetrokken omdat zij aangaf de gevraagde extra data niet op tijd te kunnen aanleveren. De CHMP was van mening dat er sprake was van een negatieve baten/risico balans bij dit middel.

Marco Guadagnoli: ‘Targeting APRIL’. Het eiwit APRIL, een afkorting voor A Proliferation Inducing Ligand, is betrokken bij groei en ontwikkeling van kanker. Het eiwit activeert lymfocyten en draagt zo bij aan het ontstaan van kankersoorten als chronische lymfatische leukemie, de ziekte van Kahler (woekering van witte bloedcellen) en darmkanker. Guadagnoli probeerde inzicht te krijgen in het werkingsmechanisme van APRIL en in de mogelijkheden om het eiwit te blokkeren. Het onderzoek werd uitgevoerd in proefdieren en op menselijk weefsel in het laboratorium. Op basis van de uitkomsten concludeert Guadagnoli dat blokkade van APRIL wellicht een interessant aangrijpingspunt kan vormen voor behandeling van deze vormen van kanker.

Voor het gebruik van het geneesmiddel lenalidomide (Revlimid) zijn met oog op een aantal bijwerkingen waaronder de teratogene werking, myelosuppressie, trombo-embolische voorvallen en het risico op progressie tot acute myeloïde leukemie (AML), additionele risico minimalisatie maatregelen opgesteld. Deze maatregelen hebben het doel de genoemde risico’s te verlagen en bevatten onder andere een zwangerschapspreventieprogramma, activiteiten voor het monitoren van risico's die in verband zijn gebracht met lenalidomide en het verspreiden van informatie- en voorlichtingsmaterialen naar professionele zorgverleners en patiënten. Dit schrijft de firma Celgene BV in een brief, een zogenaamde Direct Healthcare Professional Communication (DHPC). De brief met deze belangrijke risico informatie is in overleg met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) gestuurd naar hematologen, oncologen en ziekenhuisapothekers. Lenalidomide is onlangs goedgekeurd voor de behandeling van patiënten met transfusie-afhankelijke bloedarmoede als gevolg van de beenmergstoornis ‘myelodysplastische syndroom’ (MDS). Lenalidomide was al goedgekeurd voor behandeling van volwassenen met multipel myeloom, die in het verleden ten minste één andere behandeling hebben ondergaan. Multipel myeloom is een vorm van kanker van de plasmacellen in het beenmerg, ook wel de ziekte van Kahler genoemd. Het signaleren en analyseren van bijwerkingen gedurende de gehele levenscyclus van een geneesmiddel wordt farmacovigilantie genoemd. Dit is een kerntaak van het CBG. In geval van urgente en/of belangrijke veiligheidsissues worden medische beroepsbeoefenaren door middel van een ‘Direct Healthcare Professional Communication’ op de hoogte gebracht. Klik hier voor een overzicht van DHPC’s.